Türkiye’de yargı teşkilatı
Genel idari yargı düzeninde ilk derece idare mahkemelerinin bir üstünde olan yüksek mahkeme olarak oluşturulmuştur. Türkiye’deki bölge idare mahkemeleri, yargı çevresindeki idare mahkemeleri ve vergi mahkemelerinin tek hakimle verdiği kararları itiraz üzerine inceler ve kesin olarak hükme bağlar. Yargı çevresindeki idare ve vergi mahkemeleri arasında çıkan görev ve yetki uyuşmazlıklarını kesin karara bağlar ve kanunla verilen diğer görevleri yerine getirir. 30 düzenlemeleri birlikte değerlendirildiğinde, misyon binaları ile diplomatik temsilcilerin özel konutu bakımından, izinsiz giriş, arama, el koyma ve haciz işlemleri yönüyle bağışıklığın mevcut bulunduğu kabul edilmektedir. 32 düzenlemesi uyarınca, diplomatik temsilci ve DİHVS m. Yargı bağışıklığından feragatin dava açılmadan evvel devletler tarafından uluslararası bir antlaşma ile yapılabilmesi mümkün olduğu gibi; dava açıldıktan sonra mahkeme önünde açık bir feragat beyanı da geçerli olacaktır. Devletlerin eşitliği (par in parem non habet imperium) ve egemenlik haklarını korumayı amaçlayan yabancı devletin yargı bağışıklığı, MÖHUK m. 49/1 uyarınca “Yabancı devlete, özel hukuk ilişkilerinden doğan hukukî uyuşmazlıklarda yargı muafiyeti tanınmaz.” şeklinde ifade edilmiştir. İlgili maddenin lafzı uyarınca, bu bağışıklığın mutlak olmadığı ve istisnaların bulunduğu görülmektedir. Devlet başkanı, cumhurbaşkanı, hükümet başkanı ve dışişleri bakanlarının, uluslararası ilişkiler ve temaslar yönünden, devleti genel olarak temsil yetkisine sahip oldukları kabul edilmektedir. Yargı bağışıklığı, yabancı devlet başkanlarının görev ve sorumluluklarını etkili bir şekilde yerine getirmesinin teminatı olup, kökenini örf ve adet hukukundan almaktadır. Bu alanlardan ilki tamamen iç hukuk normlarıyla, ikincisi ise hem iç hukuk normları hem de uluslararası antlaşmalarla düzenlenmektedir.
- İdari yargı mahkemelerinin yüksek yargı organı Danıştay’dır.
- CHP, darbe girişiminin birinci yıl dönümünde yayınladığı raporda 169 bin 13 kişi hakkında adli işlem yapıldığını açıkladı.
- Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divanda yargılanırlar.
Osmanlıca “Müdde-i Umumi” (Genel İddiacı, Kamu İddiacısı) tabiri savcı demektir. Bunun karşısında, cebri icra bağışıklığı (immunity from enforcement) ise, her ne kadar doktrinde yargı bağışıklığı ile farklı kavramlar olmadığı yönünde görüşler bulunuyor ise de, mahkemeler tarafından verilen hükmün icrasından bağışıklık olarak tanımlanmaktadır. Dört yılı aşkın süredir cezaevinde bulunan HDP’nin eski Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş da AİHM’in 20 Kasım 2018’de açıkladığı ihlal kararına rağmen halen Edirne Cezaevi’nde tutuklu bulunuyor. 22 Aralık 2020’de ise AİHM, Selahattin Demirtaş’ın derhal serbest bırakılması yönünde nihai karar aldı. Demirtaş’ın tutukluluk halinin devamının “hukuki değil, gizli siyasi amaçlardan kaynaklandığı” vurgulandı. 18 Ekim 2017’de gözaltına alınan iş insanı ve aktivist Osman Kavala da AİHM’in Mayıs 2020’de verdiği ihlal kararına rağmen cezaevinde. Karar uygulanmazken Kavala hakkında yeni dava açıldı. 2020 yılında Türkiye’den AİHM’e yapılan başvuru sayısı 11 bin 750’yi buldu.
Devlet temsilcileri, diplomatik ve konsüler temsilcilerin yargı bağışıklığı fenomeni de yabancı devletin yargı bağışıklığına ilişkin ilkeler çerçevesinde düzenlenmiş ve bu kapsamda mutlak bir bağışıklıktan ziyade sınırlı bir bağışıklık anlayışı benimsenmiştir. 49/2 düzenlemesinde “Bu gibi uyuşmazlıklarda yabancı devletin diplomatik temsilcilerine tebligat yapılabilir.” denilmekle, yabancı devletin MÖHUK m. 49/1 kapsamında kalan özel hukuk iş ve işlemlerinden doğan ihtilaflarda, yabancı devletin diplomatik temsilcisine tebligat yapılabileceği düzenlenmiştir. Söz konusu tebligatın Dışişleri Bakanlığı kanalıyla diplomatik tebligat usulü ile mi yoksa 7201 sayılı Tebligat Kanunu uyarınca mı yapılacağı hususunda doktrinde tartışmalar mevcuttur. 32/2 uyarınca yabancı devletin kamusal amaçlar için tahsis edilmiş ve istifade edilen mallarının cebri icra bağışıklığından faydalanacaktır.
Anayasa Mahkemesi bireysel başvuruları karar bağlar. Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir. Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır. Bireysel başvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapılamaz. Yasa dışı bahis ve kumar çetelerinin kara parayı aklama yöntemlerinin başında genellikle “kiralık” banka hesapları geliyor. Yerlikaya ayrıca 29 Eylül’de, “Başta geleceğimiz olan gençlerimizi yasa dışı bahis çukuruna çekmek isteyen örgütlerle hesaplaşmaya devam edeceğiz” dedi. Yargılama Hukuku (veya Usul Hukuku) mahkemelerdeki yargılama yöntemlerini (usul) belirler. Örneğin; Adli Yargıda hakim karşısına çıkmak esas iken, İdari Yargı’da davalar dosyalar üzerinden görülür ve istisnalar hariç hakim karşısına çıkılmaz.
Yabancı devletler ile onların yönetici ve temsilcilerinin yargı bağışıklığı hususu, yabancı devletlerin eşitliği ve egemenliğinin bir yansıması olarak uluslararası ve ulusal metinlerde kendisine yer bulmuştur. Yine gönderen yabancı devletin yargı bağışıklığının bir uzantısı olduğu kabul gören konsüler temsilcinin yargı bağışıklığı, esas itibariyle KİHVS’de düzenlenmektedir. 43/1 düzenlemesi kapsamında, konsolosluk temsilcilerinin yalnızca resmi görevlerini yerine getirmesi sırasında işledikleri fiillerinden doğan hususlarda yargı bağışıklığının bulunduğu görülmektedir. Bu bağlamda, konsüler temsilcilerin yargı bağışıklığının mutlak olmadığı ve sınırlı bir bağışıklık olduğunu söylemek mümkündür. Ülkemizde kurulu mahkemelerin milli ile milletlerarası yetkilerinin bir sınırlaması olarak nitelendirilebilecek yargı bağışıklığı (immunity from jurisdiction), birçok ulusal ve uluslararası metinde kendisine yer bulmaktadır. Yabancı devletlerin yargı bağışıklığına ilişkin özel hukuk düzenlemeleri 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’da (“MÖHUK”) yer almakta iken; işbu çalışmanın konusunu teşkil eden devlet temsilcileri, diplomatik ve konsüler temsilcilerin yargı bağışıklıkları ise, Anayasa m. 90 bağlamında uluslararası sözleşmeler ile tanzim edilmektedir. 1983 yılında kabul edilen 2845 sayılı yasa ile kurulan bu mahkemeler 2004 yılında çıkarılan 5190 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu’nda Değişiklik Yapılması ve Devlet Güvenlik Mahkemelerinin Kaldırılmasına Dair Kanun’la ilga edilmiştir. Devlet Güvenlik Mahkemelerinin görevi, 2845 sayılı yasanın 9’uncu maddesi ile 1991 yılında yürürlüğe giren 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu’nda sayılan suçlarla ilgili davalara bakmaktı. Bu görevler artık ağır ceza mahkemelerine devredilmiştir.
Çetelerin hedef aldığı gençler banka, elektronik para ve kripto para hesabı açıyor. Bu hesaplar cüzi bir bedel karşılığında gençlerden kiralanıyor ve kara paranın toplanması ve dağıtılması için kullanılıyor. “Bir gün Sarıyer’de çok lüks bir villaya tahsilata gittim. Oynuyor, kaybediyor, bize borçlanarak daha çok oynuyor ve sonunda devreye tahsilat işleri giriyor. Akrabam, ‘Git o parayı bana bir şekilde getir, içinden kendi payını alacaksın’ dedi. Yasa dışı bahis ve kumarda gençleri çekmeyi hedefleyen pek çok sistem devreye sokuluyor. Gazeteciler, siyasetçiler, aktivistler ve insan hakları savunucularının temelsiz iddialarla tutuklandığı, bu davalarla da basın ve ifade özgürlüğü, toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı gibi temel haklar üzerinde bir baskı oluşturulduğu eleştirileri yapılıyor. 24 Haziran’daki cumhurbaşkanlığı seçimini Recep Tayyip Erdoğan kazandı. AKP ve MHP’den oluşan Cumhur İttifakı ise TBMM’de çoğunluğu elde etti.
Link verilen internet sitelerine yaklaşımımız. MHP Hukuk ve Seçim İşlerinden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Feti Yıldız’ın 25 Ağustos’ta sosyal medya hesabından yaptığı açıklamaya göre, pandemi izni dolduktan cezaevine dönmesi gereken 9 bin 56 mahkûm cezaevlerine geri dönmedi. Pandemi döneminde açık cezaevlerinde bulunan ve denetimli serbestlikten yararlanan 100 bin 774 mahkûm, 14 Nisan 2020 itibarıyla Kovid-19 iznine gönderilmişti. Mali Suçları Araştırma Kurulu’nun (MASAK) Anadolu Ajansı üzerinden yaptığı açıklamaya göre, bir bahis organizasyonunun aynı anda kullandığı yüzlerce hesap olabiliyor. Kara paranın farklı hesaplara bölünerek gizlenmesi, borçlu oyunculardan para tahsilatı ve benzeri pek çok yasadışı uygulama, çeteleşmeyi de beraberinde getiriyor. Gençlik çalışmaları yürüten İnsani Hayat Derneği Başkanı Yunus Çetinkol, “Bugün sokaktaki 10 gençten 8’i ya sanal paribahis oynamıştır ya da oynayan bir yakını vardır” diyor. Henüz lisedeyken bayilik alarak, siteden kaçak bahis oynattığı her oyuncu karşılığında %5 komisyon aldığını; daha fazla üyeli bayiliklerde komisyonların %30’a kadar çıktığını söylüyor. Sınavlara özgü Canlı Derslerle en verimli şekilde hazırlanma İmkanı. Hep birlikte 28 Şubat döneminde yargı desteğiyle postmodern darbe yapıldığına da Aralık’ta ve 15 Temmuz’da yine yargı desteğiyle yine darbe teşebbüsünde bulunulduğuna şahit olmadık mı? Merdivenaltı bir anlayışla yürüyen sistem vardı. Şimdi artık 4 4’lük fiziki imkanlarla hizmet veren bir yapı var. Terör örgütlerinin güvenlik güçlerimizle birlikte yargı mensuplarımızı da hedef aldığı dönemler yaşadık.Büyük ve güçlü Türkiye’nin inşası yolunda onurlu duruşumuz miras bırakacağımız bir iftihar beratı.
Durakoğlu, “Zorunlu olan kararlara mahkemelerin uymaması, hadi uymuyorlar diyelim, o kararlara uymayan insanların Yargıtay üyeliğine atanıyor olması ciddi biçimde Türkiye’de yargı bağımsızlığına ilişkin bir meydan okumanın gerçekleştiğini ortaya koyuyor bize” görüşünü paylaşıyor. Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) ihlal kararlarının uygulanmaması da yargının bağımsız olmadığı eleştirilerine yol açan göstergelerden biri. Gezi Parkı Davası’nda dokuz kişi hakkında verilen beraat kararlarının istinaf mahkemesi tarafından bozulması üzerine dava yeniden görülmeye başlandı. HSK, davada sanıklara beraat veren üç hakim için de inceleme ve soruşturma izni verdi. Çarşı davası da Yargıtay’ın beraat kararını bozmasının ardından yeniden başladı. HSK’nın iktidarı rahatsız eden kararlara imza atan yargı mensuplarının görev yerlerini değiştirdiği ya da iktidara yakın olanların kayırıldığı iddialarını gündeme getiren çok sayıda örnek yaşandı. 2017’deki ilk HSK’nın aralarında Yargıçlar Sendikası üyelerinin de bulunduğu 780 yargıç ve savcının görev yerini değiştirmesi tartışma konusu oldu. Yasama; yetkisini Anayasadan alan yasa yapma ve yasa koyma işlevini yerine getiren bir meclistir, parlamentodur. Yasama organı, meclis; anayasal yetkiyi kullanan kuvvetlerden birisidir. Yürütme organı devletin yönetim şekline göre farklılık gösterir. Cumhurbaşkanı, Başbakan, Bakanlar Kurulu, Devlet Başkanı ya da Başkomutan yürütme organının temsilcileridir. Yürütme, kanunlar çerçevesinde ülkenin yönetilmesi anlamına gelmektedir.